Związki komunalne i metropolitalne w Polsce

Publikacja zawiera systematyczną i wyczerpującą analizę oraz ocenę polskiego ustawodawstwa dotyczącego:

związków komunalnych tworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, a także
związku metropolitalnego z siedzibą w Katowicach, którego status prawny oraz zadania i materialne podstawy niezbędne do prowadzenia działalności unormowano w drodze ustawy.

Z uwagi na stale pogarszającą się sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.) wiele z zadań publicznych, które są aktualnie realizowane przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, już nie będą mogły być wykonywane samodzielnie przez te jednostki (np. w obszarze lokalnego transportu zbiorowego, gospodarowania odpadami komunalnymi, ochrony zdrowia, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej).
W książce zostały poddane analizie i ocenie przepisy prawa regulujące:

zasady i procedurę tworzenia związków komunalnych i rolę organów j.s.t. w tym zakresie,
pozycję ustrojową i wewnętrzną strukturę organizacyjną związków, które są odrębnymi od j.s.t. podmiotami prawa, ale funkcjonują w symbiozie z tworzącymi je j.s.t.,
rejestrowanie związków i znaczenie rejestru prowadzonego przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej,
wyposażanie związków w składniki majątkowe i środki pieniężne,
przekazywanie związkom zadań do realizacji,
zasady kształtowania stosunków prawnych między związkami komunalnymi i ich uczestnikami,
prowadzenie gospodarki budżetowej i finansowej przez związki komunalne,
zaciąganie zobowiązań przez związki,
zasady odpowiedzialności związków za prawidłowe wykonywanie zadań,
sprawowanie nadzoru nad działalnością związków,
zasady przekształcania związków komunalnych oraz ich likwidacji.

W odniesieniu do związku metropolitalnego analizie i ocenie poddano regulacje prawne dotyczące:

zasad i trybu jego utworzenia,
statusu prawnego,
rozwiązań zawartych w jego statucie,
katalogu zadań i sposobu ich wykonywania,
struktury organizacyjnej związku (organy, jednostki organizacyjne),
możliwości współpracy i współdziałania z j.s.t.,
źródeł dochodów związku metropolitalnego,
spraw majątkowych związku i zasad prowadzenia gospodarki budżetowej,
sprawowania nadzoru nad działalnością związków.

Należy podkreślić, że związek metropolitalny, jako odrębny podmiot prawa w sektorze samorządowym, w najbliższej przyszłości może stać się instytucją prawną o zdecydowanie większym niż dotychczas zastosowaniu. Podejmowane są różne inicjatywy legislacyjne zmierzające do utworzenia następnych związków metropolitalnych (np. z siedzibą w Łodzi lub w Gdańsku).
Problematyka prawna wyżej wymienionych rodzajów związków jest trudna i wewnętrznie złożona z uwagi na znaczne rozproszenie regulacji prawnych. W monografii oceniono normy zamieszczone w następujących ustawach:

samorządzie gminnym,
o samorządzie powiatowym,
o związku metropolitalnym w województwie śląskim,
o finansach publicznych,
o regionalnych izbach obrachunkowych,
o obligacjach,
o publicznym transporcie zbiorowym,
o podatku dochodowym od osób prawnych.

W wielu innych aktach prawnych zawarto różne, często epizodyczne regulacje dotyczące przedmiotowych związków, np. w ustawach: o gospodarce nieruchomościami, Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych.
Z jednakową uwagą zostały potraktowane przez Autorów kwestie ustrojowo-organizacyjne oraz finansowoprawne dotyczące związków komunalnych oraz związku metropolitalnego. Przedstawiono również główne kierunki ewolucji rozwiązań prawnych w tych obszarach, a także motywy podejmowania nowy