Najmłodsi bohaterowie. Historia polskich dzieci X-XXI w. Opowieści o walce i cierpieniu

Dzieci nie kojarzą nam się ani z wielkimi wyzwaniami, ani z bronią, walką i śmiercią. A jednak… Prawie jedenaście wieków naszej historii obfituje w tysiące przykładów heroizmu tak duchowego, jak i fizycznego polskich dzieci oraz polskiej młodzieży. Niewielu wie, że już Mieszko I musiał zaryzykować wolnością i życiem swego potomka Bolesława, oddając go cesarzowi jako zakładnika. Z okresu średniowiecza bardziej może znana jest tragedia dzieci głogowskich z 1109 r., ale generalnie najmłodsi rzadko trafiają na karty historii. Tymczasem ich bohaterstwo, niezłomność i poświęcenie często nie miały sobie równych. Za niezwykle cenną zatem uznać trzeba inicjatywę trojga znakomitych historyków toruńskich, którzy w jednym dziele dokonali przybliżenia czynów polskich dzieci w różnym wieku, żyjących w różnych epokach, od czasów najdawniejszych po III RP. Powstała książka, jakiej dotychczas jeszcze nie było.
Głównymi postaciami zebranych tu fascynujących opowieści są bardzo młodzi ludzie wywodzący się z różnych stanów i o różnych pozycjach w społeczeństwie; od królów po zwykłych uczniów. Łączą ich bohaterstwo oraz ofiarowanie swych dziecięcych i młodzieńczych lat na ojczystym ołtarzu. Równoległym i oczywiście powiązanym z tym tematem jest męczeństwo polskich dzieci. Na co dzień nie zdajemy sobie sprawy z jego rozmiarów, które budzą grozę i zarazem gwałtowne oburzenie, a czasem nawet wprost niedowierzanie, że do tego mogło dojść. I nie chodzi tu bynajmniej tylko o okres II wojny światowej. Te wszystkie doznane, niezliczone krzywdy można wybaczyć, ale zapomnieć ich nie wolno nigdy! Oznaczałoby to bowiem, że ofiara tych heroicznych dziewcząt i chłopców poszła na marne.
Książkę tę czyta się z zapartym tchem, a nieraz i ze łzą w oku. Wrażenie potęgują świetnie dobrane ilustracje, dostarczając zarazem także porcję dodatkowej wiedzy. Opisane tu bohaterstwo najmłodszych jest niezwykle głębokie i budujące; nie tylko dla ich równolatków, ale dla każdego pokolenia. Tytuły rozdziałów (nie wszystkich):
Bolesław Chrobry – królewski zakładnik
Dzieci Głogowa
Król Polski - Święta Jadwiga
Władysław Warneńczyk – bohater Polski i Węgier
Święty Kazimierz – polski królewicz, patron Litwy
Królewicz Władysław Waza – car moskiewski
Święty Stanisław Kostka patron polskich dzieci i młodzieży
Michał Broel-Plater
Franciszek Dydacki – piętnastoletni powstaniec listopadowy
Łukasz Przybylski – patriota niezłomny
Dzieci polskie porywane przez Rosjan po powstaniu listopadowym
Dzieci i młodzież w powstaniu styczniowym
Strajki szkolne w zaborze pruskim. Strajk szkolny we Wrześni
Filomaci Pomorscy
Bł. Karolina Kózka – polska męczennica
Stanisław Rutkowski - szesnastolatek w Legionach Polskich
Leopold Lis-Kula - skaut, najmłodszy pułkownik piechoty
Sokołowskie Orlęta
Orlęta Lwowskie
Stefan Wesołowski - 9-letni obrońca Lwowa, powstaniec śląski i najmłodszy kapral w historii Wojska Polskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari
Bohaterowie Zadwórza
Najmłodsi powstańcy wielkopolscy: Stanisław Bączkowski, Roman Piliński, Antoni Beczkowski
Młodzi ochotnicy 1920 r.
Tadeusz Jeziorowski, młody obrońca Płocka, odznaczony Krzyżem Walecznych z rąk Piłsudskiego w 1921 roku.
Syberyjskie dzieci w Japonii.
Tadeusz Jasiński - bohaterski obrońca Grodna w 1939 r.
Elwira Barzichowska najmłodsza ofiara Obrony Poczty Polskiej w Gdańsku.
Dzieci Zamojszczyzny
Harcerze walczący dla Polski w latach okupacji niemieckiej
Niemieckie obozy koncentracyjne dla dzieci
Helena Wanda Błażusiakówna-Pawlik, pseudonim Lena – ofiara niemieckich zbrodniarzy
Obóz w Lubawie. Czesław Czubak – autor wspomnień z obozu
Stefania Podgórska – „Fusia” – polskie dziecko ratujące Żydów
Dzieci porwane i zgermanizowane
Najmłodsi powstańcy warszawscy
Wojciech Zalewski ps. „Orzeł Biały”
Teresa Bogusławska 1929 – 1945 – uczestniczka Małego Sabotażu, więziona na Pawiaku, maltretowana w Al. Szucha, najmłodsza poetka Powstania Warszawskiego
Polskie dzieci na nieludzkiej ziemi
Janusz Zbigniew Niemiec (wł. Janusz Żubryd) – syn żołnierza wyklętego, najmłodszy więzień PRL
Konspiracja młodzieżowa po 1944 r.
Romek Strzałkowski - bohater poznańskiego czerwca
Uczniowie i studenci - pokolenie 1968 r.
Młodzi bohaterowie stanu wojennego
Strajki w obronie krzyży w Miętnem i Włoszczowej
Młodzi konspiratorzy z Torunia
Emil Barchański
Grzegorz Przemyk
Federacja Młodzieży Walczącej