Wszystko zaczęło się od lampy z pozytywką w domu jej prababci, która grała portorykańską wersję danzónu José Enrique Pedreiry, którą w końcu elektronicznie przerobiła na utwór tytułowy nowego albumu Xenii Rubinos "Una Rosa" - wydanego przez ANTI Records. 'Una Rosa' jest następczynią dobrze przyjętego przez krytykę wydawnictwa Black Terry Cat z 2016 roku i jest zarówno uznaniem, jak i wyraźnym odejściem od jej wcześniejszej twórczości.
"Una Rosa" to filmowa, wyimaginowana nocna przestrzeń, w której jesteś przenoszony przez życie różnych postaci. Album jest bardziej elektroniczny i złożony niż wszystko, co do tej pory stworzyła, wyznaczając punkt zwrotny dla nowojorskiej wokalistki, która wywodzi się z jazzowego środowiska. Album wyłonił się z miejsca bólu serca i skrajnego zmęczenia - w 2019 roku, po serii tras koncertowych i występów niemal non stop, czuła się szalenie wyczerpana. Skonsultowała się z curandero, który zdiagnozował u niej "perdida del espiritu" ("utratę ducha"), ale była pewna, że muzyka wróci - i rzeczywiście tak się stało. Wraz ze swoim wieloletnim muzycznym współpracownikiem Marco Buccellim, Xenia ponownie odnalazła muzykę i "Una Rosa" zaczęła nabierać kształtów.
Każdy singiel jest portretem innej postaci - pełnej wściekłości kobiety noszącej grilla w "Who Shot Ya?", pogrążonej w żałobie imprezowiczki w "Did My Best", wróżącej z fusów futurystycznej wokalistki jazzowej w "Cógelo Suave".
Płyta jest dwustronna: strona A "RED", na której znajdują się utwory gorące, agresywne, pełne ognistej dramaturgii, oraz strona B "BLUE", która prezentuje bardziej introspektywny, a zarazem ekspansywny nastrój. Album otwiera czterokrotne wybicie godziny przez wieżę zegarową, otwierające portal do nowego świata, przechodząc w "Una Rosa", czerpiącą inspirację z piosenki José Enrique Pedreiry "Blood from the wind-up flowers", a także z dokumentu o las cuatro joyas del ballet Cubano, artystka na nowo wyobraziła sobie utwór tytułowy, dodając elektronikę. Po nim następuje tragiczny "Ay Hombre" - oda do śpiewników cortate las venas, które rozbrzmiewały w domu jej babci.
Czerpiąc inspirację zewsząd, od tradycyjnych kubańskich rumbasa, przez Kelmana Durana, Ritę Indiana, po Munequeitos de Matanzas, album kontynuuje niezbadane głębie kultury, z której pochodzi i świata, który buduje. "Sacude" zamienia skromne clave intro w hiphopowy beat. 'Don't Put Me In Red' gra bez słów zarówno w piosence, jak i w uderzającym teledysku, dźwiękowym uderzeniu w oświetleniowców, którzy frustrująco używali "domyślnego czerwonego latynoskiego oświetlenia", gdy artystka wychodziła na scenę. Piosenki takie jak 'Working All The Time' krytykują i parodiują kapitalizm, podczas gdy 'Did My Best' rozwodzi się nad następstwami nagłej straty, tęskniąc za zobaczeniem kogoś, z kim nigdy się nie pożegnała.
"Pamiętam moment, w którym poczułam, że skończyłam śpiewać - to tak jak wtedy, gdy płaczesz tak mocno, że zapominasz, dlaczego w ogóle płakałaś" - wspomina Rubinos. "Kiedy słuchaliśmy potem, włosy na moich rękach i nogach stanęły dęba, czułem, że moja twarz robi się gorąca. Nagle poczułem to stare, znajome uczucie. W tym momencie, w piwnicy, podczas upiornej nocy kwarantanny z syrenami pogotowia, nagle przypomniałem sobie, dlaczego śpiewam".
"Una Rosa" to album, który przywrócił Xenię samej sobie - uwalniając idee doskonałości i łącząc wiele wątków inspiracji, które dają jej powód do działania, album jest odejściem i rozwinięciem jej wcześniejszej twórczości. To album skupiony wokół wielowarstwowej audiowizualnej opowieści i zawartych w niej postaci. "Una Rosa" jest emocjonalna, wrażliwa i spontaniczna, zawiera jedne z najbardziej elektronicznych, złożonych i filmowych produkcji, jakie stworzyła do tej pory. To podróż - z punktem końcowym i początkiem - która sprawia, że słuchacz nie może się doczekać kolejnego zakrętu. Wizjonerska wokalistka i producentka Xenia Rubinos działa w ramach gatnków i poza nimi i strukturami, aby stworzyć poruszająco mocne piosenki z jej charakterystycznym brzmieniem. Mocny wokal Xenii jest w centrum jej muzyki, która wyrasta z szerokiej gamy wpływów od R&B przez hip-hop do jazzu, a wszystko to podane z soulowo-punkową aurą.
Pitchfork pochwalił promienną wokalistkę jako "unikalną nową popową osobowość", podczas gdy profil w The New Yorker opisał jej twórczość jako "rytmicznie zaciętą, hojną wokalnie muzykę, która prześlizguje się przez sieć jakiegokolwiek znanego gatunku".
Xenia dorastała w Hartford, CT śpiewając do piosenek Mariah Carey słuchanych w samochodowym radiu. "Moja mama jeździła kilka razy dookoła bloku, żebym mogła dokończyć śpiewanie, gdy leciała moja ulubiona piosenka. Moi rodzice nie byli muzykami, ale oboje naprawdę kochali muzykę i zachęcali mnie do zainteresowania się nią. Kiedy miałam 4 lata, kupili mi pianino, a w wieku 8 lat używałam już maszyny do karaoke, żeby nagrywać piosenki i robić mixtape'y z kawałkami z radia". W gimnazjum Xenia podkochiwała się w trębaczu, który doprowadził ją do odkrycia jazzu, kiedy puścił jej płytę Milesa Davisa. Otrzymała stypendium na Berklee College of Music w Bostonie, gdzie podjęła studia wokalne zainspirowana muzyką Niny Simone i romantycznym dramatyzmem takich wokalistek jak Billie Holiday i Judy Garland. "Miałam napisać aranżację na trąbkę na te zajęcia. Nie miałam pojęcia, co robię, ale napisałam ją śpiewając każdą z linii i partii sekcji rytmicznej. Byłam kompletnie przerażona, że zespół zagrał to w klasie. Jedyną rzeczą, jaką powiedział potem nauczyciel było: "Wow, musisz słuchać dużo Mingusa!" Zakłopotana nie wiedziałam o kim mówi, przytaknęłam tylko nerwowo, a kiedy wróciłam do domu, sprawdziłam całą muzykę Mingusa. Byłam oszołomiona, nigdy nie słyszałem czegoś takiego. To było takie uduchowione i pełne przygód, czułam, że on może zrobić ze swoją muzyką wszystko. Chciałam znaleźć swój własny głos, więc rzuciłam śpiewanie i zajęłam się komponowaniem.
Mój pierwszy zespół był wielkim, głośnym bałaganem złożonym z instrumentów dętych i instrumentów perkusyjnych. Wtedy właśnie poznałem perkusistę i producenta Marco Buccelliego, który był moim głównym współpracownikiem przez prawie całą następną dekadę". Po przeprowadzce do Nowego Jorku, Xenia zaczęła wykorzystywać swój głos w kompozycjach i improwizacjach. Czując pilną potrzebę wykonywania nowej muzyki, zaczęła eksperymentować z zapętlaniem wokalu i zebrała się na odwagę, by zagrać publicznie na keyboardzie. W 2012 roku wydała własnym sumptem swój debiutancki album 'Magic Trix'. Już w następnym roku album wzbudził duże zainteresowanie zarówno wśród artystów, jak i krytyków i zwrócił uwagę Ba Da Bing! Records, która wydała album na licencji w 2013 roku. Xenia rozpoczęła intensywną trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych i Europie, zarówno jako headliner, jak i support dla takich zespołów jak Battles, Deerhoof, Man Man, Coco Rosie i innych. Jej energiczne występy na żywo i prezencja przywołują na myśl niektóre z większych ikon, które podziwiała w dzieciństwie, jak Nina Simone, podczas gdy jej potężny wokal przypomina uduchowioną Erykah Badu, jednocześnie zajmując w muzyce przestrzeń, która jest całkowicie jej własną. "Myślę, że moje charakterystyczne brzmienie jest kolażem różnych gatunków muzycznych, które łączą się ze sobą z moim głosem i wyobraźnią".
