Anihilacja. Cykl Southern Reach. Tom 1

CZY TO JESZCZE SEN, CZY JUŻ JAWA?

KULTURIADA

Niektóre książki zdają się wręcz stworzone do tego, by całkowicie pochłaniać czytelnika. Ich celem jest hipnotyzowanie odbiorcy atmosferą, stylem oraz niezwykłością opowieści. W takich przypadkach fabuła czy nawet sami bohaterowie przestają odgrywać kluczową rolę, ustępując miejsca kunsztowi pisarskiemu autora, który snuje swoją wizję z niezwykłą swobodą. Czytelnik nie zdaje sobie sprawy, jak szybko dociera do ostatniej strony – tak bardzo zatraca się w świecie wykreowanym przez pisarza. Idealnym przykładem tego rodzaju literatury jest „Anihilacja” Jeffa VanderMeera. W przypadku tej powieści fabuła nie stanowi głównego filaru. Choć autor od samego początku rzuca czytelnika w wir wydarzeń, nie przejmując się tym, czy wszystko od razu będzie dla niego zrozumiałe, to z każdą kolejną stroną znaczenie fabuły maleje. Można wręcz pokusić się o stwierdzenie, że w tej historii fabuła staje się niemal drugorzędna. Podobnie jest z postaciami – tam, gdzie inni autorzy poświęcają im wiele uwagi, starając się nadać im głębię i rozwój, VanderMeer ogranicza je do absolutnego minimum. Poznajemy cztery kobiety, o których wiadomo niewiele – nawet ich imiona pozostają tajemnicą. Narratorka, choć przewodniczy całej opowieści, również nie zdradza zbyt wiele o sobie, ograniczając się do chłodnej, obserwacyjnej relacji. Mimo to jej losy śledzi się z dużym zainteresowaniem. Co zatem stoi za sukcesem tej powieści? Język. To język, którym posługuje się autor jest największym atutem niniejszej ksiązki. VanderMeer mistrzowsko buduje klimat – jego słowa malują obraz świata pełnego tajemnic, niepokojącej przyrody i niejasnych zjawisk, które wymykają się racjonalnym wyjaśnieniom. To rzeczywistość, w której natura rządzi się własnymi prawami, a to, co znane, w każdej chwili może okazać się czymś zupełnie innym. W tym świecie nikogo nie dziwi istnienie wieży, która pnie się w dół ziemi, gigantycznych dzików czy trawy wydającej dźwięki przypominające ludzki głos. Ta przedziwna, pełna sprzeczności przestrzeń – zarazem fascynująca i budząca lęk – wciąga czytelnika w wyjątkowy sposób. Od samego początku lektura wzbudza dziwne uczucie: z jednej strony rodzi chęć odłożenia książki, z drugiej nie pozwala oderwać się od jej stron. Czytanie „Anihilacji” było dla mnie niezwykle oryginalnym doświadczeniem – jednym z tych, które trudno porównać z czymkolwiek innym. Od pierwszych stron książka mnie pochłonęła, choć wymagała pełnego skupienia. Liczne pytania, które pojawiały się podczas lektury, sprawiały, że podobnie jak bohaterki, czułem się zagubiony i niepewny. Mimo to powieść ta dostarczyła mi satysfakcji – jej niepowtarzalny styl i atmosfera sprawiły, że poczułem się świadkiem czegoś zupełnie nowego i niecodziennego. Choć nie mogę powiedzieć, że szczególnie zżyłem się z postaciami czy że sama historia wywarła na mnie największe wrażenie, to jednak coś w języku i klimacie tej książki sprawia, że wiem, iż na długo pozostanie w mojej pamięci. Być może pewnego dnia zrozumiem jej ukryte znaczenie i z pewnością uderzy mnie to z pełnią swej siły. Dla niektórych to co opisałem powyżej może być odstraszające. Wydaje mi się jednak, że kluczem do czerpania przyjemności z tej lektury jest brak pośpiechu. Warto dać się jej pochłonąć, zatrzymać się na chwilę i pozwolić sobie na zanurzenie w surrealistycznej wizji VanderMeera. To powieść, która nie daje prostych odpowiedzi i nie prowadzi czytelnika za rękę. Wymaga otwartego umysłu i gotowości na to, że nic nie jest takie, jakim się wydaje na pierwszy rzut oka. Jestem przekonany, że to jedna z najbardziej nietypowych książek, jakie można znaleźć w literaturze – i jedna z tych, które długo rezonują w czytelniku po ich zakończeniu.