W oparach absurdu, czyli Wędrowycz po raz kolejny. Recenzujemy „Wojsławicką masakrę kosą łańcuchową”

Niech nikt nie zatrzymuje tej spirali szaleństwa

Nowy tom przygód Wędrowycza to prawdziwie szalona mikstura motywów historycznych i popkulturowych, która na pierwszy rzut oka wydaje się ryzykowna, ale koniec końców przynosi pożądane efekty. Nietypowe zestawienia sprawiają, że szeroko otwieramy oczy ze zdziwienia i uświadamiamy sobie, że nigdy wcześniej nie obcowaliśmy z takimi dawkami abstrakcji, a zaraz potem śmiejemy się w głos. Pilipiuk od lat stosuje te same sztuczki, ale one nadal działają!

Jako dowód przywołam opowiadanie o niewinnie brzmiącym tytule „Teodor” (uwierzcie mi, nie spodziewacie się, co was tam czeka), które śmiało można zaliczyć do najbardziej absurdalnych przygód Wędrowycza. W tym utworze Izydor Bardak jak zwykle głowi się nad planem wyeliminowania Jakuba. Jako że wiele jego poprzednich pomysłów zawiodło, postanawia sięgnąć po nowatorskie metody, które zakładają m.in. skorzystanie z cudownych właściwości promieniotwórczości. Stężenie absurdu sprawia, że nie sposób choćby nie uśmiechnąć się podczas czytania tego utworu. Choć konkurencja była mocna, to właśnie „Teodor” otrzymuje od mnie laur ulubionego opowiadania w zbiorze.

Podobny poziom groteski prezentują opowiadania „Fortepian”, „Sygnet” i „Syrenka”, gdzie obok zabawnych scen otrzymujemy także interesujące pomysły na fabułę. W pierwszym z nich Jakub i Semen mają do rozwikłania zagadkę pewnego nawiedzonego instrumentu, drugie opowiada o wyborach na wójta, które oczywiście przybierają niespodziewany obrót, a ostatnie przybliża nietypową historię związaną ze słynnym symbolem Warszawy. Czytając te utwory, świetnie się bawiłam, będąc zarazem pod wrażeniem kreatywności Wielkiego Grafomana.

Gdzie stare łączy się z nowym

Na liście opowiadań, które podbiły moje serce, znalazła się także „Poduszka uduszka”, czyli dość krótki utwór otwierający najnowszy zbiór Jakubowych opowiadań. W przeciwieństwie do wspomnianego wcześniej „Teodora”, w tym wypadku tytuł podpowiada nam, co będzie centralnym punktem tej historii. W opowieści o poduszce, która w rękach Bardaka ma się stać kolejnym narzędziem do wyeliminowania Wędrowycza, nie sposób nie docenić płynnego splotu historycznej wiedzy z Pilipiukowskim poczuciem humoru i zgrabnymi dialogami.

Podobnie wypada „Dziadek”, utwór na kanwie pomysłu Marka Farfosa, gdzie autor zaimplementował dobrze znany baśniowy motyw do swojskiego uniwersum Jakuba, co przyniosło efekt w postaci zgrabnej i dowcipnej opowieści z morałem.

Do udanych elementów „Wojsławickiej masakry...” zaliczam również „Zielony czynnik” – opowiadanie oparte na pomyśle żony Andrzeja Pilipiuka, w którym wraz z Jakubem przenosimy się w przeszłość, a konkretnie do ostatnich tygodni II wojny światowej. Po jasnej stronie mocy plasuje się także „Krypta”, która mimo nieskomplikowanego zawiązania fabuły – wszystko idzie o pewien drogocenny wężyk do pędzenia bimbru – zapewnia sporą dawkę uśmiechu.

Czasem lepiej, czasem gorzej

Z najnowszym tomem „Oblicz Wędrowycza” jest jak z pudełkiem czekoladek – nie wszystkie smaki jednakowo przypadną nam do gustu. Wśród mniej udanych opowiadań z najnowszego tomu wymienię choćby „Burzową kuchnię” – utwór, który mimo swojego potencjału momentami mnie nużył. Choć miał on oczywiście właściwą dla Jakuba dawkę humoru, żarty nie zawsze okazywały się celne. Mam też ambiwalentne odczucia względem zakończenia. Choć otrzymaliśmy w nim rozwiązanie intrygi, spodziewałam się czegoś bardziej oryginalnego.

Mojego serca nie pobiły też opowiadania „Konkurs” i „Szara tynktura”, choć ich największym grzechem jest przewidywalność. W przypadku obu tekstów dość szybko można zgadnąć, jak dalej potoczy się fabuła. W „Szarej tynkturze” docenić trzeba jednak scenerię – tym razem bowiem akcja toczy się nie w Wojsławicach, lecz w kolorowym Stambule, gdzie Jakub i Semen odwiedzają starego znajomego, przy okazji wpadając na trop pewnego nielegalnego procederu.

„Aby język giętki...” i tak dalej, czyli rzecz o stylu

Na uwagę zasługuje również warstwa językowa, w której Pilipiuk jak zawsze nie zawodzi. W wypowiedziach bohaterów język potoczny przeplata się ze specjalistycznymi terminami, co nadaje dialogom kolorytu i ma spory walor humorystyczny. Autor umiejętnie łączy nazewnictwo historyczne z wyrażeniami popkulturowymi, a niekiedy nawet językiem młodzieżowym (określenie „ten stary pokemon Wędrowycz” na zawsze pozostanie w moim sercu), uzyskując lekki, ale wcale nie prosty styl.

Świetnie wypada również narracja: pisarz sugestywnie maluje słowem zarówno nietypowe lokacje odwiedzane przez Jakuba i Semena, jak i sielankową codzienność Wojsławic oraz Starego Majdanu. Przyznam, że to właśnie fragmenty opisujące wiejskie życie i wydarzenia w rodzinnych stronach Wędrowycza najbardziej przypadły mi do gustu.