Proza Polska

Krótka historia literatury polskiej – przegląd epok

Historia literatury polskiej sięga już czasów średniowiecznych. To właśnie wtedy zaczęły powstawać pierwsze traktaty i kroniki historyczne (na czele ze słynnym Gallem Anonimem, tworzącym na przełomie XI i XII wieku), przedstawiające dzieje naszego narodu.

Początki polskiej prozy miały miejsce w epoce renesansu, kiedy to tworzyli tacy autorzy, jak Mikołaj Rej czy Andrzej Frycz Modrzewski. Ich dzieła, pisane wówczas już w języku polskim, stanowiły krok milowy dla rozwoju naszej kultury zarówno na gruncie literatury pięknej, jak też publicystyki.

W baroku wielką popularnością cieszyły się utwory pamiętnikarskie oraz gawędy szlacheckie. Literatura barokowa, pełna ozdobników i efektownych środków wyrazu, doskonale odzwierciedla mentalność ówczesnych ludzi, oddając nastrój i specyfikę tamtego okresu.

W okresie oświecenia chętnie sięgano zaś po różnego rodzaju satyry, powiastki filozoficzne czy utwory dydaktyczne i moralizatorskie.

Epoka romantyzmu przyniosła z kolei rozwój powieści o tematyce historycznej i ludowej – wpisując się nierzadko w niezwykle istotny wówczas nurt narodowo-wyzwoleńczy. Wśród czołowych autorów tamtego okresu warto wymienić takie nazwiska, jak Józef Ignacy Kraszewski czy Seweryn Goszczyński.

Przełomem okazała się druga połowa XIX wieku, kiedy nastąpił rozkwit wielkich powieści realistycznych – zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich. To właśnie wtedy ukazały się najsłynniejsze powieści Henryka Sienkiewicza, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa, Adolfa Dygasińskiego czy Antoniego Sygietyńskiego, wyznaczające kierunek dla kolejnych pokoleń pisarzy.

Na liście najwybitniejszych polskich powieści pozytywistycznych znajdziesz m.in. „Faraona”, „Lalkę” i „Emancypantki” Bolesława Prusa, legendarną „Trylogię” Henryka Sienkiewicza, w skład której weszły „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”, oraz „Nad Niemnem” i „Meira Ezofowicza” Elizy Orzeszkowej. Każdy z tych utworów zapisał się złotymi zgłoskami w historii naszej literatury, stanowiąc istotny element rodzimego kanonu.

Młodopolscy powieściopisarze wykorzystywali zaś estetykę naturalizmu i symbolizmu jako narzędzia analizy psychiki bohaterów. Młodopolska proza stała się przestrzenią introspekcji i artystycznych poszukiwań, które znalazły swoje rozwinięcie w kolejnych dziesięcioleciach.

Silna psychologizacja postaci była znakiem rozpoznawczym także w wypadku twórców okresu międzywojennego. Autorzy ci chętnie eksperymentowali z nowymi środkami wyrazu, inspirując się głośnymi powieściami modernistycznymi z innych krajów. Zofia Nałkowska, Witold Gombrowicz, Bruno Schulz… To tylko kilka nazwisk, których nie można pominąć, mówiąc o ikonicznych twórcach tamtego czasu.

Twojej uwadze polecamy także niezapomnianą sagę „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej, uznawanej przez wielu za najlepszą polską powieść międzywojnia. Na jej podstawie powstała kultowa ekranizacja w reżyserii Jerzego Antczaka, z pamiętnymi kreacjami Jadwigi Barańskiej i Jerzego Bińczyckiego.

1945 rok przyniósł ponowny rozkwit polskiej powieści. Choć PRL-owska cenzura nie pozwalała twórcom na pełną swobodę wypowiedzi, wielu z nich potrafiło w nasiąknięty symboliką i aluzjami sposób opisywać bolączki, z jakimi mierzyli się Polacy w czasie wojny i w kolejnych latach po jej zakończeniu. Proza ta uległa znaczącemu zróżnicowaniu, wymykając się jednoznacznym klasyfikacjom gatunkowym.

Przykładem takiego pisarza jest Stanisław Lem, którego twórczość rozsławiła polską fantastykę na całym świecie, inspirując kolejne pokolenia futurologów.

Literatura współczesna to przestrzeń nowych tematów i form wyrazu. Powieści powstałe w ostatnich dekadach wnikliwie analizują kwestie tożsamości i napięć społecznych, ukazując, jak pamięć jednostki splata się z pamięcią zbiorową. Książki najpopularniejszych polskich autorów – takich jak Jakub Żulczyk, Szczepan Twardoch czy Dorota Masłowska – przez długie miesiące utrzymują się na listach bestsellerów, potwierdzając, że nasza proza wciąż ma wiele do zaoferowania.

Co przyniosą dla polskiej prozy kolejne lata? Nie wiadomo. Jedno jest pewne – nie zabraknie nowych tematów wartych opisania i autorów gotowych podjąć literackie ryzyko.

Bestsellerowe polskie powieści – hity ostatnich tygodni i lat

• „Rok, w którym nie umarłem”, Mikołaj Grynberg
• „Kandydat”, Jakub Żulczyk
• „Stepowa klątwa. Seria Dzikie pola. Tom 4.”, Maciej Liziniewicz
• „Polarne wrony”, Marcin Szymański
• „Księga ognia i inne opowiadania”, Stefan Grabiński
• „Rękopis znaleziony w Saragossie (wersja z 1810 r.)”, Jan Potocki
• „Śmiejący się pies”, Krzysztof Varga
• „Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców”, Jul Łyskawa
• „Nie mylić z miłością”, Katarzyna Nosowska

Najlepsza proza polska na stronie Świata Książki

Polskie utwory prozatorskie to od lat jedna z najchętniej kupowanych kategorii na stronie Świata Książki. Niezależnie od tego, czy szukasz dobrej powieści historycznej, chwytającego za serce romansu czy zmuszającej do refleksji książki o tematyce społecznej, w naszym sklepie bez problemu natrafisz na coś dla siebie!

Dla większej wygody naszych użytkowników podzieliliśmy tę kategorię na kilka podkategorii, które pozwolą Ci znaleźć utwór skrojony pod swój gust literacki. Do wyboru masz m.in. eseje, książki zaliczane do klasyki literatury, legendy, opowiadania oraz powieści biograficzne i historyczne.

Wydawnictwo Literackie, wydawnictwo Świata Książki, Czarne, Filia, a może Państwowy Instytut Wydawniczy – która oficyna okaże się Twoją ulubioną?